Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Onderstaande tabel geeft de risico's weer met de grootste financiële gevolgen.

De risico’s van de verbonden partijen maken onderdeel uit van onze risico-inventarisatie. Deze risico’s vallen alleen niet binnen deze opsomming. De risico’s zijn terug te vinden in de paragraaf Verbonden partijen.

Toelichting

Ten opzichte van de jaarrekening 2019 staan er meerdere nieuwe risico’s in de Top 10.

Corona
Op 1 het Corona risico. Omdat de daadwerkelijke omvang nog niet duidelijk is, maar aannemelijk is dat deze groot zal zijn staat dit risico op nummer 1 als pm post. Het risico valt nog niet uit te drukken in een bedrag. Wij sluiten de paragraaf af met een apart hoofdstuk gewijd aan corona.

Vermindering inkomsten gemeentefonds
Het Rijk is al enige tijd bezig met herijking van de verdelingscriteria van het gemeentefonds. Dit zou oorspronkelijk in 2021 ingaan, maar is uitgesteld. Er is nog veel onzekerheid over de omvang, maar een eerste inkijk laat een nadeel voor plattelandsgemeenten zien. Door huidige financiële omstandigheden staan gemeenten al extra onder druk. Maar als de herijking definitief is, heeft het volgens huidige inzichten grote impact. De inschatting hiervan is opgenomen als risico.

Wettelijke verplichting Boom Veiligheid Controle
Bij recente controle in de kern Medemblik is gebleken dat op dit moment een fors deel van de bomen in deze kern, zo’n 40% (normaal 5%), in slechte staat is door achterstallig onderhoud. Dit vergroot de kans op schade en eventueel daaruit volgende claims. De gemeente heeft een wettelijke verplichting om, na constatering van een onveilige situatie via de Boom Veiligheid Controle, deze situatie op te lossen. Voor de kern Medemblik nemen we in 2020 nog de passende maatregelen. Voor de overige kernen moet de controle nog worden uitgevoerd. Op basis van de uitkomsten voor de kern Medemblik voeren wij hier nu dit risico op.

Basis niet op orde
Zoals ook aangegeven in de aanbiedingsbrief zijn we nog niet klaar met de organisatieontwikkeling. De basis is nog niet op orde en vanwege de financiële positie kunnen niet alle benodigde middelen geïnvesteerd worden. We hebben de grotere en nu zichtbare risico’s opgenomen als individuele risico’s, maar er komen nog steeds nieuwe vraagstukken in beeld. Deze nieuwe vraagstukken hebben we als risico benoemd.

Rechtmatigheid kernsystemen
De afgelopen twee jaar hebben we geen goedkeurende verklaring wat betreft rechtmatigheid ontvangen. Dit komt met name door ICT-contracten die naar het oordeel van de accountant aanbesteed moeten worden. Het College heeft besloten in verband met de financiële positie in deze begroting geen middelen op te nemen om dit fasegewijs uit te voeren en accepteert daarmee een onrechtmatigheid voor de komende jaren.

Resultaatgericht werken
Resultaatgericht werken is een nieuwe manier van inkopen van zorg. Tot 2020 kochten we zorg in op basis van pxq (betaling per uur, op productbasis). Vanaf 2020 sturen we op het resultaat. We betalen 70% van de factuur vooraf en 30% wanneer het beoogde resultaat is behaald. De transformatie is ingezet om de kwaliteit en effectiviteit te verbeteren, niet als bezuinigingsopdracht. De rol van de gemeente is veranderd, net als de werkwijze. Mede omdat ook de financieringsstructuur verandert, is er nog geen duidelijkheid over de financiële consequenties voor 2021.

Verblijfsbelasting arbeidsmigranten
Bij het berekenen van de verwachte opbrengst is uitgegaan van een hoge verwachte bezettingsgraad in relatie tot het aantal bedden dat we in beeld hebben. We moeten in beeld krijgen waar de illegale bedden zich bevinden zodat we de eigenaren ook aan kunnen slaan. De opgenomen opbrengst is dus een risico.

Aanvullende toelichting

Om de begroting voor 2021 sluitend te krijgen, heeft het college dit jaar moeilijke keuzes moeten maken. De onderstaande gevolgen staan niet in de Risico Top 10 maar willen we wel bij u onder de aandacht brengen.

Budget voor installaties van gemeentehuis
Het College heeft een keuze gemaakt om wel de wettelijke en Arbo gerelateerde zaken voor huisvesting in de begroting op te nemen, maar niet voor verdere renovatie en vervanging van installaties op het gemeentehuis op dit moment. Hiermee lopen we in de toekomst het risico dat bij uitval we acuut wat moeten doen en dan ook middelen vrij moeten maken.

Warme overdracht
De komende jaren verwachten we door vergrijzing een grote uitstroom van medewerkers. Hiermee vervalt een belangrijk blok met kennis. Voor behoud van deze kennis is een warme overdracht nodig. Dit leidt tot dubbele lasten en is nu niet in de begroting opgenomen.

Negatieve invloed op weerstandvermogen
De algemene reserve en daarmee de weerstandscapaciteit neemt af. Hierdoor komt de ratio weerstandvermogen, de verhouding tussen de beschikbare en de benodigde weerstandcapaciteit onder de afgesproken bodem van 1,0. Er zal gekeken moeten worden hoe we dit weer binnen de afgesproken bandbreedte van 1,0 en 1,4 kunnen krijgen. Enerzijds door risico’s te beheersen en te beperken. Anderzijds door de reservepositie te versterken. Dit laatste kan door ongebruikte bestemmingsreserves op te heffen en door positieve jaarresultaten in de algemene reserve te storten.

Coronavirus

Na de uitbraak van het coronavirus heeft de Gemeente Medemblik de belangrijkste risico’s en onzekerheden geïnventariseerd en getracht een volledige beschrijving te geven van bijzondere gebeurtenissen en de verwachtingen daaromtrent. Het is inmiddels duidelijk dat het virus voorlopig onder ons blijft en dat de gevolgen hiervan ook in 2021 nog merkbaar zijn en daarmee van invloed zijn op de begroting.

De gevolgen voor inwoners, maatschappelijke, culturele en sportinstellingen/verenigingen en ondernemers zijn inmiddels voelbaar. Op landelijk niveau zijn hiervoor inmiddels maatregelen getroffen en is nieuwe regelgeving uitgewerkt. Ook op lokaal niveau zitten we niet stil en hebben we een ondersteuningspakket uitgewerkt, waar wij u al eerder over informeerden. Zo betalen wij facturen aan leveranciers versneld uit en gaven wij inwoners en ondernemers meer tijd om de gemeentelijke belasting te betalen.

We krijgen de impact van het coronavirus op onze gemeente steeds beter in beeld, zowel financieel als op het gevoerde beleid. Maar wat uiteindelijk de impact wordt is nog niet duidelijk omdat de situatie zich nog steeds verder ontwikkelt.
In de jaarrekening 2019 voorzagen wij naar aanleiding van de Corona-crisis financiële gevolgen en risico’s die in 2020 van toepassing zijn op onze gemeente. Hiervan verwachten wij dat de onderstaande zaken in 2021 nog steeds van toepassing zullen zijn:    

• Kasstromen. De gemeente heeft uitstel van betaling voor de gemeentelijke belastingen verleend aan alle inwoners en ondernemers voor een periode van 2 maanden. Ook zijn de invorderingsactiviteiten opgeschort. Nu wordt maatwerk aangeboden als daar door inwoner of ondernemer naar wordt gevraagd. Het risico op oninbaarheid van vorderingen zal toenemen. Dit als effect van eerder genoemde opschorting van invorderingsmaatregelen;
• Inkomstenderving van gesubsidieerde instellingen en verbonden partijen, is het weerstandsvermogen van die partijen voldoende dit te kunnen opvangen?;
• Er wordt een economische recessie verwacht. Dit leidt tot een grotere werkloosheid die zich mogelijk door vertaalt naar een groter beroep op bijstand. Een economische recessie kan daarnaast impact hebben op bijvoorbeeld onze grondexploitaties als gevolg van vertraging in de uitgifte en onze kwijtscheldingen;

• Zorg en ondersteuning: De RIVM-richtlijnen hebben ook impact op de zorg en ondersteuning aan onze inwoners. In overleg met zorgaanbieders zetten we extra in op zorgcontinuïteit, bijvoorbeeld door het inzetten van digitale middelen in plaats van huisbezoeken. We hebben, in samenwerking met onze partners, extra aandacht voor onze kwetsbare inwoners, van kinderen tot ouderen. Daarnaast kunnen zorgaanbieders in zwaar weer komen en extra financiële ondersteuning nodig hebben.

Daarnaast voorzien wij tevens:

• Stijging afvalkosten: HVC heeft de dienstverlening moeten opschalen. Zo was het bij de afvalbrengstations bijvoorbeeld extra druk en is het aanbod van huishoudelijk afval toegenomen. Voor het komende jaar voorzien wij dat het aanbod van huishoudelijk afval hoog zal blijven. Door tegenvallende opbrengsten van onder meer papier en plastics zullen de verwerkingstarieven tevens stijgen.
• Maatschappelijke voorzieningen, zoals sportaccommodaties/-verenigingen, musea, culturele organisaties, dorpshuizen en MFA’s, kunnen in zwaar weer terecht komen. Het risico bestaat dat deze organisaties hun verplichtingen niet meer kunnen nakomen, zoals huurbetalingen etc. En organisaties zich bij de gemeente melden voor ondersteuning of failliet gaan.
• Toename van het aantal uitkeringsgerechtigden: We weten niet wat de hoogte van de rijksbijdrage wordt. De afgelopen jaren hielden we middelen over van de rijksbijdrage (BUIG). Dit hebben we ook zo begroot. De kans is groot dat dit voor een gedeelte wegvalt. Of we ook daadwerkelijk in de min zullen uitkomen, is niet te voorspellen. We kijken naar de voorspellingen van WerkSaam, waar we ook onze gegevens op aanpassen.

Te verwachten financiële ondersteuning
Er is door het kabinet een derde steun- en herstelpakket aangekondigd. Er worden extra middelen vrijgemaakt voor het tegengaan van armoede en problematische schulden.
De kern van het pakket is dat de meeste regelingen uit de eerste twee steunpakketten blijven bestaan, maar in een versoberde vorm. Dit wordt nu voortgezet tot 1 juli 2021.